Icoon van de aankondiging van de geboorte van Jezus

ohrid_annunciation_icon_14c1_-_kopie.jpg
Als protestanten hebben wij het niet zo op afbeeldingen en ook weten we niet zo goed raad met Maria. Al lang ben ik gefascineerd geraakt door iconen, die een zeer voorname plaats innemen binnen de Oosters-orthodoxe kerken. Al bijna 1500 jaar worden volgens strenge regels iconen gemaakt. De belangrijkste regels zouden door een protestant kunnen zijn bedacht. Een icoon mag alleen een Bijbelse voorstelling laten zien en het moet door mensenogen gezien zijn. God de Vader wordt daarom nooit afgebeeld op een icoon want geen mensenoog heeft God ooit gezien.  Ook de opstanding van Christus wordt niet afgebeeld want ook die gebeurtenis is niet door mensenogen gezien; wel is er een icoon van de vrouwen bij het lege graf.

De allerbelangrijkste taak van iconen is om het heilsverhaal te vertellen aan de toeschouwer. Iconen doen dat op vele manieren, soms in een beeldtaal die wij westerlingen niet meer kennen.

Zoals in de icoon hiernaast.

De aankondiging van de geboorte van Jezus aan Maria door de engel Gabriël. De icoon “kijkt je aan”; de gezichten van de engel en Maria zijn naar ons gewend. Houdingen, handgebaren en kleuren zijn heel belangrijk. Gabriël is volop in beweging. Zijn handgebaar, afgeleid uit de Romeinse redenaarstraditie, betekent dat hij een belangrijke boodschap heeft. Ook de staf in zijn rechterhand maakt duidelijk dat hij een boodschapper is. Zijn vleugels zijn niet om te vliegen, maar geven aan dat hij een hemelse boodschapper is. Maria steekt haar rechterhand op als teken dat ze de boodschap aanvaardt. Haar ingetogen blik is berustend. Niet meer zo goed zichtbaar maar wel heel belangrijk is de kleine, donkere halfronde cirkel bovenin, die de hemel voorstelt, van waaruit drie stralen naar Maria gaan. Symbool ervoor dat de boodschap rechtstreeks van God komt.

Kleuren zijn altijd veelzeggend op iconen. De engel draagt een wit gewaad wat voor volmaaktheid staat. Zijn blauwe band duidt de menswording van Christus aan. Op iconen heeft Christus altijd een rood of purperen onderkleed wat op zijn Goddelijke natuur wijst en een blauw bovenkleed wat op zijn menselijke natuur wijst. Maria, net als in deze icoon, is andersom, haar blauwe onderkleed wijst op haar menszijn en haar rode bovenkleed is teken voor de Goddelijke waardigheid die haar, net als iedere gelovige ten deel valt. Het doek boven de troon van Maria duidt erop dat de handeling binnen plaatsvindt. De rode kleur van deze doek is een verwijzing naar het lijden. Volgens een proto-evangelie werkte Maria in de tempel aan een voorhang; daarom de rol met rood garen in haar linkerhand. De rode kleur is weer een verwijzing naar het lijden. Er valt nog veel meer te ontdekken op deze icoon. Let maar eens op de kleine waterput aan de voeten van de engel en Maria. Die verwijst naar de verhalen in de bijbel die met water te maken hebben. Maar het belangrijkste wat deze icoon je wil vertellen is om de goede boodschap van God onder de mensen in je op te nemen en dat jij als toeschouwer uitgenodigd wordt om aan dit komende heil  deel te nemen.